Με το νέο μεταναστευτικό νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε πρόσφατα από την Βουλή, εισάγεται ένα σημαντικά αυστηρότερο πλαίσιο αναφορικά με την διαχείριση της μετανάστευσης και των διαδικασιών ασύλου στην Ελλάδα.
Ακολουθούν κάποιες από τις κυριότερες αλλαγές που προβλέπονται στον Ν. 5226/2025:
- Διοικητική κράτηση έως 24 μήνες
Όσοι βρίσκονται παράτυπα στη χώρα και δεν έχουν δικαίωμα διαμονής μπορεί να κρατούνται διοικητικά έως 24 μήνες, χωρίς ανασταλτικό αποτέλεσμα από την υποβολή ενστάσεων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η κράτηση συνεχίζεται ακόμη κι αν το άτομο προσφύγει νομικά, γεγονός που θεωρείται περιορισμός του δικαιώματος αποτελεσματικής προσφυγής επειδή το άτομο παραμένει κρατούμενο ενώ δεν έχει ακόμη κριθεί αν η κράτηση είναι νόμιμη ή όχι. Συνεπώς, το νέο πλαίσιο αυστηροποιεί την κράτηση και περιορίζει την δυνατότητα νομικής προστασίας, που υπήρχε στο προηγούμενο καθεστώς, αυξάνοντας παράλληλα την ταχύτητα εκτέλεσης επιστροφών αλλά και τον χρόνο παραμονής σε κέντρα κράτησης. - Οικειοθελής αναχώρηση & ηλεκτρονική επιτήρηση
Η προθεσμία για οικειοθελή αναχώρηση μειώνεται σε 14 ημέρες και εισάγεται δυνατότητα ηλεκτρονικής επιτήρησης. Η ηλεκτρονική επιτήρηση αναφέρεται σε ένα σύστημα ηλεκτρονικού περιορισμού της κίνησης ή παρακολούθησης των ατόμων που βρίσκονται υπό διοικητική κράτηση ή υπό καθεστώς οικειοθελούς αναχώρησης χωρίς να βρίσκονται σε κέντρο κράτησης. - Ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής
Μετά από μια διοικητική διαδικασία που οδηγεί σε έκδοση αρνητικής απόφασης για άσυλο ή καθεστώς διαμονής, η παράνομη παραμονή θεωρείται ποινικά κολάσιμη. Προβλέπεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών για όσους δεν αποχωρήσουν άμεσα και παραμένουν σε ελληνικό έδαφος εφόσον έχει προηγηθεί η έκδοση της προαναφερθείσας αρνητικής απόφασης. - Αύξηση ποινών και προστίμων
- Οι ποινές για παράνομη είσοδο στη χώρα κυμαίνονται μεταξύ δύο (2) έως τριών (3) ετών, εν αντιθέσει των τριών (3) μηνών που ίσχυαν μέχρι και πριν την εφαρμογή του Ν. 5226/2025.
- Αύξηση των χρηματικών ποινών: προβλέπονται πρόστιμα από 5.000 έως 10.000 ευρώ, ανάλογα με την περίπτωση.
- Κατάργηση άδειας διαμονής εξαιρετικών λόγων
Η δυνατότητα νόμιμης παραμονής / νομιμοποίησης μετά από επτά χρόνια παράνομης διαμονής καταργείται. Αυτό σημαίνει ότι όσοι βρίσκονταν στην χώρα χωρίς νόμιμα έγγραφα για επτά συνεχόμενα χρόνια δεν θα μπορούν να αιτηθούν πλέον άδεια διαμονής βάσει της παλιάς ρύθμισης. Το νέο μεταναστευτικό νομοσχέδιο καταργεί πλήρως την δυνατότητα χορήγησης άδειας διαμονής για εξαιρετικούς λόγους που βασιζόταν στην συμπλήρωση επταετούς παραμονής στη χώρα. - Αναστολή/περιορισμός αιτήσεων ασύλου από συγκεκριμένες περιοχές
Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι ορισμένες κατηγορίες αιτούντων άσυλο δεν μπορούν προσωρινά να υποβάλουν αίτηση ασύλου ή η δυνατότητα αυτή περιορίζεται. Πρόκειται κυρίως για μετανάστες που φτάνουν από συγκεκριμένες χώρες ή περιοχές, όπως για παράδειγμα αφίξεις με πλοία από τη Λιβύη προς την Κρήτη, για μια προκαθορισμένη περίοδο (π.χ. 3 μήνες). Η διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει άμεση επιστροφή ή επιτάχυνση των διαδικασιών επιστροφής, χωρίς να τους δίνεται η πλήρης κανονική πρόσβαση στην διαδικασία ασύλου. - Κατάργηση όρου “παράτυπη μετανάστευση” — χρήση του όρου “παράνομη μετανάστευση”
Με εγκύκλιο που εφαρμόζει το νόμο καταργείται ο όρος «παράτυπη μετανάστευση» και πλέον χρησιμοποιείται ο όρος “παράνομη”.
Το νέο μεταναστευτικό νομοσχέδιο έχει κριθεί ως ένα από τα πιο αυστηρά που έχουν θεσπιστεί στην Ελλάδα, όχι μόνο λόγω των νέων ρυθμίσεων κατάστασης και ποινών, αλλά και λόγω της φιλοσοφίας ότι η διοικητική και ποινική καταστολή προέχει έναντι των πολιτικών ένταξης και προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οι διατάξεις του όπως η ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής, η παράταση της διοικητικής κράτησης έως 24 μήνες και η κατάργηση δυνατοτήτων νομιμοποίησης μετά από πολυετή διαμονή έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από νομικούς και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που το θεωρούν το πιο περιοριστικό μεταναστευτικό πλαίσιο των τελευταίων ετών. Επισημαίνεται ακόμη ότι το νομοθέτημα αποκλίνει από το πνεύμα των ευρωπαϊκών οδηγιών και του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης & Ασύλου της Ε.Ε., το οποίο δίνει έμφαση στην ισορροπία μεταξύ ελέγχου συνόρων & προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων.
*Σχετικά με το Σύμφωνο Μετανάστευσης & Ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης*
Το Σύμφωνο Μετανάστευσης & Ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που εγκρίθηκε το 2024, αποτελείται από δέσμη 10 νομοθετικών πράξεων που θα αρχίσουν να εφαρμόζονται σταδιακά έως το 2026 και έχει στόχο να επανεκκινήσει και να ενοποιήσει την ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο. Στην ουσία, το παραπάνω σύμφωνο αντικαθιστά το παλαιό “Δουβλίνο ΙΙΙ” και άλλες αποσπασματικές ρυθμίσεις, προσπαθώντας να βρει μια ισορροπία ανάμεσα στην φύλαξη των συνόρων, την αλληλεγγύη μεταξύ κρατών-μελών και την προστασία των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο. Στόχος του είναι να συνδυάσει τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων με την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και να θεσπίσει έναν μηχανισμό αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών.
Σε σύγκριση με την παραπάνω ευρωπαϊκή προσέγγιση, το νέο ελληνικό νομοσχέδιο εμφανίζεται σαφώς πιο αυστηρό και ποινικοκεντρικό, καθώς δίνει προτεραιότητα στην καταστολή και τις επιστροφές, περιορίζοντας τις δυνατότητες ένταξης και πρόσβασης σε νόμιμη διαμονή. Έτσι, ενώ το ευρωπαϊκό πλαίσιο επιδιώκει μια ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ελληνική ρύθμιση φαίνεται να αποκλίνει από το πνεύμα του Συμφώνου, υιοθετώντας μια περισσότερο περιοριστική και αποτρεπτική κατεύθυνση.
Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά με το Σύμφωνο Μετανάστευσης & Ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον ακόλουθο σύνδεσμο:
https://home-affairs.ec.europa.eu/policies/migration-and-asylum/pact-migration-and-asylum_el
Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τα άρθρα του νέου μεταναστευτικού νομοσχεδίου στον ακόλουθο σύνδεσμο:
https://migration.gov.gr/wp-content/uploads/2025/09/nomos_5226_2025.pdf